عبدالله بن جعفر الصادق

عبدالله بن جعفر معروف به عبدالله اَفطَح دومین پسر امام صادق(ع) که پس از شهادت ایشان، ادعای امامت کرد و پیروان او به فطحیه معروف شدند. بخشی از کسانی که به عبدالله گرویدند، به دلیل بی‌بهره بودن او از علوم دینی، بزودی از او برگشتند. عبدالله هفتاد روز پس از ادعای امامت، درگذشت و چون فرزندی نداشت، باقیمانده پیروانش نیز به امامت امام کاظم(ع) بازگشتند.

زندگی‌نامه

عبدالله دومین پسر امام صادق(ع) (پس از اسماعیل‌) بود. مادرش فاطمه دختر حسین بن علی بن حسین بن علی(ع) بود. او بخاطرِ داشتن سرِ پهن (افطح الرأس) یا پاهای پهن (افطح الرِجلَین) به عبدالله افطح معروف بود. بنابر نقل شیخ مفید، جایگاه عبدالله نزد پدرش همانند دیگر برادرانش نبود چرا که او از نظر اعتقادی متهم به مخالفت با پدرش بود و با حشویه نشست و برخاست می‌کرد و به مذهب مرجئه گرایش داشت.

از عبدالله نسلی باقی نماند ولی در برخی‌ منابع‌ اسماعیلی‌ و غیر آن صریحاً گفته‌ شده‌ است‌ که‌ خلفای فاطمی نخست‌ به‌ جای اسماعیل‌، برادرش‌ عبدالله افطح را امام‌ و جدّ خود معرفی‌ می‌کردند و سپس‌ از این‌ امر عدول‌ و امامت‌ اسماعیل‌ را مطرح‌ کردند.

عبدالله هفتاد روز پس از شهادت امام صادق(ع) از دنیا رفت.

قبری در قبرستان باب الصغیر به وی منسوب است.

ادعای امامت

هنگام شهادت امام صادق(ع)، عبدالله بزرگترین پسر ایشان بود. او با استناد به اینکه امامت به پسر بزرگ امام می‌رسد، ادعای امامت کرد و در ابتدا گروهی از شیعیان به او گرویدند. نقل شده است امام صادق(ع) پیش از رحلت خود، از ادعای امامت توسط عبدالله خبر داده و به فرزندش امام کاظم(ع) سفارش کرده بود، عبدالله را واگذارد چراکه بزودی از دنیا خواهد رفت.

ناتوانی علمی

در منابع آمده است، شیعیان و اصحاب برای آنکه به صحت ادعای عبدالله یقین پیدا کنند، پرسش‌هایی مطرح کردند ولی او از پاسخ صحیح باز ماند و در نتیجه بسیاری از شیعیان از او برگشتند. این پرسش‌ها در منابع نقل شده است به عنوان نمونه:

• سوالات برخی شیعیان خراسان که بعد از شهادت امام صادق(ع) به مدینه آمدند و عبدالله از جواب عاجز ماند.
• هشام بن سالم و مومن طاق از وی در مورد زکات ۱۰۰ درهم پرسیدند. او درجواب دو درهم را معین نمود.
• نقل شده است از عبدالله پرسیدند: اگر کسی بدون شاهد به همسرش بگوید: تو را طلاق دادم به تعداد ستارگان آسمان، صحیح است یا نه؟ جواب داد: طلاق صحیح است..

فطحیه

وقتی عبدالله ادعای امامت کرد، گروهی از شیعیان به او گرويدند که به فطحیه مشهور شدند. با مرگ عبدالله هفتاد روز پس از شهادت امام صادق، باقیمانده پیروان او به امامت امام کاظم بازگشتند.

جستارهای وابسته

پانویس

منابع

• ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ق.
• ابن حزم الاندلسی، علی بن احمد، جمهرة أنساب العرب، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل، ۱۴۱۸ق.
• خامه‌یار، احمد، «زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه»، در مجله وقف میراث جاویدان، ش۷۶، زمستان ۱۳۹۰.
• سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل والنحل، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
• شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفه، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
• شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق.
• قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، قم، جامعه مدرسین، چاپ اوّل، ۱۴۰۹ق.
• محدث نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۸ق.
• مسعودی، علی بن الحسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.
• نباطی بیاضی، علی بن یونس، الصراط المستقیم إلی مستحقّی التقدیم، نجف، المکتبه المرتضویّه، ۱۳۸۴ق.